Trong Đông y, trám là vị thuốc trị nhiều bệnh, đặc biệt là bệnh đường hô hấp.
Quả trám còn có tên gián quả, thanh quả... Người miền Trung gọi Mác cơm,
còn ở miền Nam gọi là trái cà na. Trám có hai loại: trám trắng (Canarium album
Raeusch, còn gọi trám xanh) và trám đen (Canarium nigrum Engl, còn gọi
là cây bùi, có màu tím thẫm). Quả trám được chế biến thành mứt, ô mai, trám
muối, kho thịt, kho cá... Trong Đông y, trám là vị thuốc trị
nhiều bệnh, đặc biệt là bệnh đường hô hấp.
Cùi trám chứa đạm, béo, đường, vitamin đặc biệt là vitamin C, B1, PP,
chất xơ, các chất khoáng (như canxi, sắt, kẽm, photpho, kali, magie,
carroten...), axit folic và các axit hữu cơ.
Sau đây là một số cách dùng trám làm thuốc:
Đêm ngủ mùa thu đông thấy khô cổ, muốn ho, mất ngủ: 2 - 3 quả trám
trắng tươi (bỏ hột) đập giập, lấy nước uống. Có thể thêm gừng, đường hay
mật để uống.
Viêm họng cấp mạn, amidan, khô rát cổ, mất tiếng: Dùng trám muối như
chanh muối để ngậm hay pha nước uống. Có thể dùng phối hợp trám tươi để
hãm uống chữa đau họng và hạ hư hỏa.
Ho khản: Trám tươi 4 quả bỏ hột, giã nát với huyền sâm 10g thái lát,
cho vào nồi, đổ ngập nước, nấu uống. Tác dụng tư âm, giáng hỏa, lợi yết
hầu, thanh nhiệt giải độc, tiêu thũng.
Nước uống sinh tân dịch, chữa ho, thanh nhiệt giải thử: Trám tươi 5
quả bỏ hột, kim thạch hộc 5g, thái nhỏ, rễ lau 5g thái nhỏ, mã thầy 5g
gọt vỏ, lê gọt vỏ 2 quả, mạch đông 10g, ngó sen 10 miếng. Tất cả nấu với
2 lít nước, trên lửa nhỏ một giờ. Để nguội lọc lấy nước để uống hằng
ngày. Thích hợp cho người miệng khô, hay khạc nhổ nước miếng, ôn bệnh
nhiệt thịnh, phổi ráo.
Nước thanh nhiệt: Trám tươi 20g bỏ hạt, rễ lau tươi 4 chùm thái nhỏ.
Nấu với 0,5 lít nước trong 1/2 giờ lọc nước uống nóng. Tác dụng thanh
phế nhiệt, hóa đàm, thanh can nhiệt, vị nhiệt, sinh tân dịch, khỏi ho.
Canh thanh long bạch hổ thang: Củ cải trắng 1kg, trám tươi xanh liều
lượng tùy ý. Nấu nhừ (trong vài tiếng). Tác dụng: chữa họng sưng đau
rát, thanh nhiệt.
Món uống ngũ vị bảo kiện: Cam 10g, trám tươi 10g (bỏ hột), ngó sen
tươi 120g, mã thầy 150g, gừng tươi 6g. Tất cả đều bỏ vỏ, bỏ hạt giã nát
cho vào vải sạch vắt lấy nước (hoặc ép) để uống. Tác dụng: thanh tân,
chỉ khát, giải nhiệt, thanh phế, lợi hầu, trị sưng họng, ho khạc, buồn
nôn, khó nuốt...
Chữa ho khan: Trám đen muối 20 quả, vỏ đậu phụ 50g, nước vừa đủ nấu sôi xong chắt lấy nước uống.
Rát họng, khản tiếng: Nhai trám đen nuốt nước. Ngày 7 quả, liền 3 - 4 ngày.
Viêm họng mạn tính: Nấu trám với chè xanh, mật ong uống.
Ho gà: Nấu trám đen với đường phèn lấy nước uống.
* Lưu ý: Trong một cuốn sách đang lưu hành có ghi “quả trám còn gọi là
ôliu?...”. Tránh nhầm lẫn vì cây và quả ôliu hoàn toàn khác cây quả
trám.
BS. Phó Thuần Hương
Theo Sức khỏe và Đời sống